Phyllosticta maculata
ਉੱਲੀ
ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੱਛਣ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਕਾਰ ਦੇ ਗੂੜੇ ਭੂਰੇ ਤੋਂ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੱਤੇ ਦੀ ਸਤ੍ਹ ਅਤੇ ਫਲ ਦੀ ਪਰਤ ਖੁਰਦਰੀ ਜਿਹੀ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਛੋਟੇ ਧੱਬੇ ਵਿਆਸ ਵਿੱਚ 1 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਮੂਹਿਕ ਰੇਖਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋਂ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਮੱਧ ਤੋਂ ਪੱਤੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੱਕ, ਅਕਸਰ ਨਾੜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿਰਛੀ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵੱਡੇ ਧੱਬੇ ਵਿਆਸ ਵਿੱਚ 4 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੱਕ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੇਖਾਵਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡੇ ਧੱਬਿਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੰਗ ਹਲਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਧੱਬੇ ਪੱਤੀ ਦੀ ਡੰਡੀ, ਪੱਤੀ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਅਤੇ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਪੱਤਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਧੱਬੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਵਾਤ ਦੇ 2-4 ਹਫਤੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਫੱਲ ਵੀ ਜਲ਼ਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਕੱਲਾਂ ਧੱਬਾ ਪਹਿਲਾਂ ਛੋਟੇ ਲਾਲ ਜਿਹੇ ਭੂਰੇ ਧੱਬੇ ਜੋ ਗੂੜੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਆ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਹੋਏ, ਪਾਣੀ ਭਰੇ ਉਤਕਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਪੱਤੇ ਬੀਜਾਣੂਆਂ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਸਰੋਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਥੈਲਾ ਪਾਓ, ਇਕ ਵਾਰ ਵਾਢੀ ਕਰਕੇ, ਬੀਜਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ੱਲ ਤੱਕ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਰੁਕਾਵਟਾ ਬਣਾ ਦਿਓ। ਨੀਮ ਤੇਲ (1500 ਪੀਪੀਐਮ) @ 5 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰਫ (1 ਗ) ਜਾਂ ਸੇਡਵਾਇਟ (1 ਮਿ.ਲੀ.) ਪ੍ਰਤੀ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲੈਕੈਕਟਿਕਲੀ ਵਾਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ, ਫਸਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ਦੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਇਲਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਦੀ ਇਕਸਾਰ ਪਹੁੰਚ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ। ਹਰ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਜਾਂ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਉੱਤੇ ਮੈਨਬ ਦਾ ਛਿੜਕਾਂ ਬੀਜਾਣੂਆਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਨੂੰ ਅਦਭੁਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਘੱਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਲੀਨਾਸ਼ਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੋਲਪੇਟ, ਕਲੋਰੋਥਾਲੋਨਿਲ, ਮੈਨਕੋਜ਼ੇਬ, ਟ੍ਰਾਈਜੋਲ, ਪ੍ਰੋਪਕੋਨਾਜ਼ੋਲ ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੋਬਿਲੁਰਿਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਉਲੀਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਹਫਤੇ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਛਿੜਕਾ, ਵੀ ਰੋਗ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਸਰਦਾਰ ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਲੱਛਣ ਫੀਲੋਸਟਿੱਕਟਾਂ ਮੈਕੁਲਾਟਾ ਉੱਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਤਪਾਦਨ ਚੱਕਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੜਾਵਾਂ ਤੇ ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 'ਗਿੱਲਾ ਜੀਵਾਣੂ' ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਬੀਜਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ( ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੋਛਾਰ,ਔਸ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾ) ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੇਲੇ ਦੇ ਹਲਕੇ ਭੂਰੇ ਧੱਬੇ ਵੀ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆਂ ਨਾਲ ਫੈਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਲਕੇ ਭੂਰੇ ਧੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਲੀ ਦੀ ਸਰਚਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੀਜਾਣੂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਅੰਕੁਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਰੇਸ਼ਾ ਛੱਡਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੇਜਵਾਨਾਂ ਅੰਦਰ ਘੁੱਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਤਕਾਂ ਦੀ ਸਤ੍ਹ ਦੀ ਪਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਧੱਬੇ ਜਾਂ ਜਖਮ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ। ਗਰਮ ਉਮਸ ਭਰੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਅਵਧੀ ਘੱਟ ਕੇ 20 ਦਿਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।