Cochliobolus carbonum
ਉੱਲੀ
ਲੱਛਣ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਕਠੋਰਤਾ, ਪੌਦੇ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਲੱਛਣ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪੌਦੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨਿਕਲਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਪੂਰੇ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋਂਣ ਮਗਰੋਂ। ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਆਂਡੇ ਵਰਗੇ ਜਾਂ ਗੋਲਾਕਾਰ ਹਲਕੇ-ਭੂਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਅਕਸਰ ਗੂੜ੍ਹੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਨਾਲ, ਹੇਠਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪੌਦੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਜ਼ਖ਼ਮ ਢੰਢੀ ਅਤੇ ਛੱਲੀ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਵਾਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਾਲੀ ਉੱਲੀ ਕਈ ਵਾਰੀ ਛੱਲੀ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਦੱਸੇ ਗਏ ਬਹੁਤੇ ਇਲਾਜ ਕੇਵਲ ਛੋਟੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਵੇਲ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇਲ (ਏੇਗਲੇ ਮਾਰਮਿਲੋਸ) ਹੈਲਮਿਨਥੋਸਪੋਰਿਅਮ ਕਾਰਬੋਨਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੈ, ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਪਰਿੱਖਣਾਂ ਵਿੱਚ। ਕੁੱਝ ਮੱਕੀ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਰਸ ਤੋਂ ਬਣੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਯੋਗਿਕ (ਰੋਧਕ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜਿਹੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੋਂ), ਉੱਲੀ ਲਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਤਣੇ ਦੇ ਸੜਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮੱਕੀ ਦੇ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕੀਤੀ ਉੱਲੀ ਸੀ. ਕਾਰਬੋਨਮ, ਜਾਣੂ ਰੋਗਾਣੂ ਉੱਲੀ ਤੇ ਵੀ ਪਰਜੀਵਿਕ ਹੁੰਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਇਲਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਦੇ ਇਕਸਾਰ ਪਹੁੰਚ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ। ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪੌਦਿਆਂ ਤੇ, ਰੇਸ਼ਮ ਬਣਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕ ਲਾਗੂ ਕਰਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 8-10 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਤੇ ਮੈਨਕੋਜ਼ੇਬ 2.5 ਗ੍ਰਾਮ/ਪ੍ਤਿ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਛਿੜਕਾਅ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਮੱਕੀ ਦੀ ਪੱਤੀ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਧੱਬੇ ਹੈਲਮਿੰਥੋਸਪੋਰਿਅਮ ਕਾਰਬੋਨਮ ਉੱਲੀ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ ਵਿੱਚ ਜਾੜਾ ਬਿਤਾਉਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮਲਬੇ ਦੇ ਬੀਜਾਣੂ ਗਿੱਲੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੰਕਰਮਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪੌਦੇ ਤੱਕ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੰਕਰਮਣ ਹਵਾ ਜਾਂ ਮੀਂਹ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬੀਮਾਰੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮੱਸਿਆ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੋਧਕ ਸੰਘਣੇ ਉਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਾਢੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਮੱਧਮ ਤਾਪਮਾਨਾਂ, ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਮੌਸਮ, ਅਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਨਿਊਨਤਮ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਅਨਾਜ ਭਰਨ ਦੇ ਪੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜਾਂ ਵੱਧ ਫਸਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।