Fusarium graminearum
ਉੱਲੀ
ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਫਸਲ ਦੀ ਕਿਸਮ (ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੇਜ਼ਬਾਨਾਂ ਵਿਚ ਕਣਕ, ਜਵੀ ਅਤੇ ਜੌਂ), ਲਾਗ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੀਮਾਰੀ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ਸੀਡਲਿੰਗ ਬਲਾਇਟ ਅਤੇ ਹੈਡ ਬਲਾਇਟ ਪਹਿਲਾਂ। ਹਲਕੇ-ਭੂਰੇ, ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਖਮ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਅਤੇ ਸੰਕਟ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੀਡਲਿੰਗ ਨੈਕਰੋਟਿਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਬੀਜ ਠੰਢੇ, ਗਿੱਲੇ ਮੌਸਮ ਵੇਲੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬੀਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੌਦੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤਾਜ ਅਤੇ ਮੂਲ ਸਟੈਮ ਰੋਟ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਿੱਜੇ ਸਪਾਈਕਲੇਟਸ ਅਤੇ ਧੱਫੜ ਵਾਲੇ ਡੰਡੀ ਹੈਡ ਬਲਾਇਟ ਦੇ ਇਹ ਦੋ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਗਰਮ ਨਿੱਘੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਭਰਪੂਰ ਫੰਗਲ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇੱਕ ਗੁਲਾਬੀ ਤੋਂ ਹਲਕੀ ਭੂਰੀ ਰੰਗਤ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਦਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਮਕੀਲੀ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਦਿੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸੰਕਰਮਣ ਸਪਾਇਕਲੇਟ ਤੋਂ ਸਪਾਈਲੇਲਟ ਤਕ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸਰ ਪੂਰੇ ਸਪਾਇਕ ਉਪਰ ਨਹੀਂ ਫੈਲ ਜਾਂਦਾ। ਕੁਝ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਪਜ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ 70 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਫਿਊਸਰਅਮ ਗ੍ਰਾਮਾਈਨਰਮ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਮਣ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਬਾਇਓਕੰਟਰੋਲ ਏਜੇਂਟਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਣਕ ਵਿਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਉਤਪਾਦ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਸੂਡੋਮੋਨਸ ਫਲੋਰਸਸੇਨਸ, ਬੈਕਟੀਸ ਮੈਗਥੀਰੀਅਮ ਅਤੇ ਬੈਕਟੀਸ ਸਬਟੀਲਿਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਨਿਕਲਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਇਸਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਫੀਲਡ-ਕੰਟ੍ਰੋਲਡ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਫੰਗੀ ਟ੍ਰਿਚਡਾਰਾਮਾ ਹਾਰਜ਼ੀਆਨਮ ਅਤੇ ਕਲੋਨੋਸਟੈਚਿਸ ਰੋਸਿਆ ਵੀ ਕੁਝ ਸਫਲਤਾ ਤੱਕ ਵਰਤਿਆ ਗਈ ਹੈ। ਬੀਜਾਂ 'ਤੇ ਇਸ ਉੱਲੀ ਦਾ, 70°C ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ 5 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁੱਕਾ-ਗਰਮ ਇਲਾਜ ਅਸਰਦਾਰ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਰਨਾਂ , ਕਣਕ ਤੋਂ ਜੋਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਤੱਕ ਲਈ ।
ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੇਕਰ ਉਪਲੱਬਧ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਇਲਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਚਾਓਪੂਰਨ ਉਪਾਅ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ। ਫ਼ੁਸਾਸਿਮਅਮ ਹੈਡ ਬਲਾਇਟ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਟ੍ਰਾਈਆਜ਼ੋਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਫੋਲਿਅਰ ਸਪ੍ਰੇ (ਮੇਟਕਾਨਜੋਲ, ਟੈਬੁਕੋਨਜ਼ੋਲ, ਪ੍ਰੌਥੀਓਕੋਨਜ਼ੋਲ ਅਤੇ ਥੀਏਬੇਲੇਡਜ਼ੋਲ) ਦੇ ਨਾਲ ਰੋਗ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕੋਟੌਕਸਿਨ ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਮੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਵਾਢੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਇਹਨਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਦੌਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਅਨਾਜ ਦੇ ਹੈਡ ਬਲਾਇਟ ਦੇ ਲੱਛਣ ਫਿਊਜ਼ਰਸ ਫੂਸਰੀਅਮ ਗ੍ਰਾਮਾਈਨਰਮ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,ਜੋ ਕਿ ਵਿਕਲਪਕ ਹੋਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਮਲਬੇ ਅਤੇ ਭੂਮੀ ਤੇ ਜੈਵਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੇ ਇੱਕ ਲੁਕਵੀਂ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਨੁਕੂਲ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਇਹ ਸਪੋਰਜ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲੰਮੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਾਲ ਫੈਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਿਡਜ਼ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਸਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਵਿੱਚ ਸਹੂਲਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਫੁੱਲ ਦੇ ਪੜਾਅ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਅਨਾਜ 'ਤੇ ਇਸ ਉੱਲੀ ਦਾ ਅਸਰ ਪੈਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਪੌਦੇ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂ ਤੇ ਉੱਗਰਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਛੱਲਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਧੇ ਖੋਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਨਾੜੀ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਪਾਈਕ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਫਿੱਕੇ ਸਪਾਈਕਲੇਟਸ ਅਤੇ ਸੁਕੇ ਹੋਏ ਦਾਣੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਨਾਜ ਦੇ ਵੇਚੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਕਾਰਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘੱਟ ਸੰਘਣਤਾ, ਤਾਪਮਾਨ, ਨਮੀ, ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਪੱਤਾ ਨਮੀ ਇਸਦੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। 20 ਤੋਂ 32 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪੱਤੇ ਨਮ ਰਹਿਣਾ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਨੁਕੂਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।