Macrophomina phaseolina
ਉੱਲੀ
ਇਹ ਮਿੱਟੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਉੱਲੀ ਅੰਕੁਰਣ ਦੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਤਣੇ ਦੇ ਰਾਹ ਨੂੰ ਲੱਭਦੀ ਹੈ, ਜ਼ਾਹਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਏ ਬਿਨਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਪੁਰਾਣੇ ਤਣੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਟਿਸ਼ੂਆਂ 'ਤੇ ਕਾਲੇ ਫਿੱਕੇ ਰੰਗ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਲੀ ਹੋਈ ਦਿੱਖ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂਂ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਸੜਨ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵੈਸਿਕੁਲਰ ਟਿਸ਼ੂਆਂ 'ਤੇ ਬਸਤੀਦਾਕ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਾਲੀਆਂ ਉੱਲੀ ਦੀਆਂ ਗੱਠਾਂ ਸਖ਼ਤ ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਟਿਸ਼ੂ ਦੇ ਮੱਧ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਆਵਾਜਾਈ ਵਾਲੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਪੋਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਡੰਡਲਾਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਟੁੱਟ ਜਾਂ ਬਸਤੀਦਾਰ ਕਰ ਲਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਪਰਲੇ ਪੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀਲੇ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭੂਰੇ, ਪਾਣੀ ਸੋਕੇ ਹੋਏ ਜ਼ਖ਼ਮ ਜੜ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰੀ ਸੰਕਰਮਣ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ, 50% ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੌਦੇ ਟੁੱਟ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਮੈਕਰੋਫੋਮੀਨਾ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤ ਦੀ ਖਾਦ, ਨੀਮ ਤੇਲ ਦੇ ਅੱਰਕ ਅਤੇ ਰਾਈ ਦੇ ਕੇਕ ਵਰਗੇ ਜੈਵਿਕ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੋਤੀ ਬਾਜਰੇ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਬੂਟੀ ਕੰਪੋਸਟ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸੋਧ ਕਰਨ ਨਾਲ 20-40% ਦੀ ਉੱਲੀ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਟ੍ਰੀਚੋਡੇਰਮਾ ਵਿਰਦੀ (250 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਵਰਮੀਕੰਪਸਟ ਜਾਂ ਐਫ.ਵਾਈ.ਐਮ. ਵਿੱਚ 5 ਕਿਲੋ ਭਰਪੂਰ) ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰੋ ਜੇ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇਲਾਜ ਇਕੱਠੇ ਕਰੋ। ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਪੱਤਿਆਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋਂਣਾ ਅਸਰਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਲੱਛਣ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਵਾਪਰ ਚੁਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉੱਲੀਨਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬੀਜ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਮਾਨਕੋਜ਼ੇਬ ਦੇ ਨਾਲ) ਅੰਕੁਰਣ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੋ ਹਿੱਸੀਆਂ ਵਿਚ ਐਮ.ਓ.ਪੀ. ਦੇ 80 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ/ਹੈਕਟੇਅਰ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉੱਲੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਰੋਗ ਮੈਕਰੋਫੋਮੀਨਾ ਫੇਜ਼ੋਲੀਨਾ ਉੱਲੀ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗਰਮ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਪਨਪਦਾ ਹੈ। ਤਣੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਵਾਲੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੋਦੇ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਕ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਡੰਡਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਲੀ ਅਨੁਕੂਲ ਹਾਲਾਤ, ਕੀੜਿਆਂ, ਨੁਕਸਾਨੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਤਣਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਪੌਦਾ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋਕੇ, ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਤਾਪਮਾਨਾਂ (28° C ਤੋਂ ਵੱਧ) ਅਤੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੜਾਵਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਛਣ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।