गहू

तृणधान्यावरील भुरी

Blumeria graminis

बुरशी

5 mins to read

थोडक्यात

  • पान, देठ आणि कणसांवर पांढरे, मऊ डाग दिसतात.
  • काही पिकात, डागांऐवजी मोठे उंचावलेले फोड दिसतात.
  • जसा रोग वाढत जातो तसे हे पावडरीसारखे भाग राखाडी गव्हाळ रंगाचे होतात.
  • मोसमात उशीरा, वैशिष्ट्यपूर्ण काळे ठिपके ह्या पांढर्‍या डागात दिसु लागतात.
  • दाट लागवड, नत्रयुक्त खतांचा अतिरेकी वापर आणि फार काळपर्यंत एकाच पीकाची लागवड केल्यामुळे या रोगास अनुकूल परिस्थिती निर्माण होते.

मध्ये देखील मिळू शकते

2 पिके

गहू

लक्षणे

लक्षणे झाडाच्या खालच्या पानांपासुन ते वरच्या पानांपर्यंत पोचतात आणि वाढीच्या कोणत्याही काळात आढळतात. या रोगाची वैशिष्ट्य म्हणजे, पान, देठ आणि कणसांवर पांढरे, मऊ डाग दिसतात. खर तर हे पावडरीसारखे डाग पांढरे होण्यापुर्वी पिवळे ठिपके म्हणुन रोपाच्या विविध भागांवर आढळतात जे शेताचे निरीक्षण करताना सहजपणे नजरेतुन सुटु शकतात. काही पिकात डागांऐवजी मोठ्या, उंचावलेल्या फोडांसारखे दिसतात. जसा जंतु त्याचा जीवन क्रम पूर्ण करतो, हे पावडरीसारखे भाग राखाडी, गव्हाळ रंगाचे होतात. मोसमात नंतर वैशिष्ट्यपूर्ण काळे ठिपके ह्या पांढर्‍या डागांत येतात, जे फक्त जवळुन आणि भिंगाच्या मदतीने पाहिल्यासच दिसतात. खालची जुनी पाने त्यांच्या सभोवतालच्या उच्च आर्द्रतामुळे जास्त करुन अतिशय वाईट लक्षणे दर्शवतात. दाट लागवड, नत्रयुक्त खतांचा अतिरेकी वापर आणि फार काळापर्यंत एकाच पिकाची लागवड केल्यामुळे या रोगास अनुकूल परिस्थिती निर्माण होते.

Recommendations

जैविक नियंत्रण

दुधाला या भुरी रोगाविरुद्ध छोटी सेंद्रिय लागवड करणार्‍यांनी आणि बागायतदारांनी उपचार म्हणुन यशस्वीपणे वापरले आहेत. दुधाला पाण्यात (१:१०) प्रमाणात मिसळुन संवेदनशील झाडांवर प्राथमिक लक्षणे दिसताक्षणीच किंवा प्रतिबंधक उपाय म्हणुन फवारावे. या रोगाचे नियंत्रण किंवा पूर्णपणे नायनाट करण्यासाठी दर अठवड्याला हे उपचार करणे गरजेचे आहे.

रासायनिक नियंत्रण

नेहमी एकात्मिक दृष्टीकोन ठेवा म्हणजे प्रतिबंधक उपायांबरोबरच उपलब्ध असल्यास जैविक उपचार पद्धतीचा वापर करा. डिफेनोकोनाझोल आणि नंतर फ्लयुट्रिफोल, ट्रिटिकोनाझोल वापरुन जर बीज प्रक्रिया केल्यास गव्हाला या व इतर बुरशीजन्य रोगांपासून संरक्षण मिळते. फेनप्रोपिडिन, फेरानिमोल, टेब्युकोनाझोल, सायप्रोकोनाझोल आणि प्रोपिकोनॅझोल सारख्या बुरशीनाशकांच्या वापराने या बुरशीचे गुणकारी रासायनिक नियंत्रण शक्य आहे. झाडांचे संरक्षण करण्याची दुसरी पद्धत म्हणजे त्यांवर सिलिकॉन किंवा कॅल्शियम सिलीकेटवर आधारीत द्रवाने उपचार करा ज्यामुळे झाडाची या बुरशीविरुद्ध प्रतिकार क्षमता वाढेल.

कशामुळे झाले

ब्ल्युमेरिया ग्रामिनिस नावाच्या बुरशीमुळे ही लक्षणे उद्भवतात, ज्यांच्यात बंधनकारक परजीवीपणा येतो जो वाढतच जातो आणि जिवंत यजमानांवरच त्यांचे प्रजोत्पादन होते. कोणतेही यजमान उपलब्ध नसल्यास, दोन मोसमातील कालावधीमध्ये झाडाच्या अवशेषांमध्ये आपली सुप्तावस्था घालवतात. तृणधान्यांव्यतिरिक्त हे इतर बर्‍याचशा पिकांवर राहु शकतात, ज्यांचा वापर ते दोन मोसमांमधल्या काळात करतात. जेव्हा हवामान अनुकूल असते तेव्हा ते वाढीस लागतात आणि प्रजोत्पादन करतात जे नंतर वार्‍याने उडुन निरोगी झाडावर पसरतात. हे एकदा का पानांवर पडले कि मग बीजाणू उगवतात आणि खाण्याची रचना तयार करतात जी यजमान झाडाच्या पेशीतुन पोषण घेते ज्यामुळे ह्या बुरशीची वाढ होते. थंड आणि दमट हवामान (९५% आर्द्रता) आणि ढगाळ हवामान याच्या वाढीसाठी उत्तम असते. तथापि, बीजाणूंच्या उगवणीसाठी पानाची आर्द्रता आवश्यक नाही उलट ते उगवणे दडपते. १६ ते २१ डिग्री सेल्शियस तापमान त्यांना बढावा देते तर २५ डिग्री सेल्शियसवरील तापमान हानिकारक असते. या व्यापक प्रसार आणि वार्‍याने प्रसारामुळे या परिदानांमधे कोणतेही ज्ञात संगरोध नियम अस्तित्वात नाहीत.


प्रतिबंधक उपाय

  • उपलब्ध असल्यास प्रतिकारक वाण वापरा.
  • मोसमात फार लवकर पेरणी करु नका.
  • पेरणी करताना दोन बियांमध्ये पुरेसे अंतर ठेवा ज्यामुळे नंतर रोपात हवा चांगली खेळती राहील आणि आर्द्रता कमी होईल.
  • या रोगाच्या प्राथमिक लक्षणांसाठी शेताचे नियमित निरीक्षण करा.
  • नत्राची मात्रा जास्त होणार नाही याकडे काळजीपूर्वक लक्ष ठेवा कारण प्रमाण जास्त झाल्यास या बुरशीच्या वाढीसाठी अनुकूल असते.
  • यजमान नसणार्‍या पिकांबरोबर पीक फेरपालट करा.
  • या बुरशीचा जीवनक्रम खंडित करण्यासाठी शेतातुन तण आणि आपोआप उगवणारी रोपे काढुन टाका.
  • खताला पूरक म्हणुन सिलीकॉन किंवा कॅल्शियम सिलीकेट द्या ज्याने झाडाची प्रतिकार क्षमता वाढेल.

प्लँटिक्स डाऊनलोड करा