कापूस
कपाशीवरील लाल ढेकूण
Dysdercus cingulatus
किडा
थोडक्यात
- कपाशीच्या बोंडांवर खाल्ल्याने नुकसान दिसते, बोंडे अकाली उघडतात आणि गळतात.
- सरकीवर डाग असतात.
- तसेच सूक्ष्मजंतुनी त्या भागात घर केल्यामुळेही नुकसान होते.
कापूस
लक्षणे
प्रौढ आणि पिल्ले दोन्ही कळ्यांना आणि बंद किंवा अर्धवट उघडलेल्या बोंडाना खातात. ते सरकीतुन बोगदे करतात आणि बिया खातात. नुकसानीत भागात सुक्ष्म जंतु घर करतात ज्यामुळे बोंडे सडतात आणि रंगहीन होतात. बोंडे अकाली गळणे, अकाली उघडणे किंवा पडणे हे सर्वसामान्य आहे. बिया छोट्या असुन तेल सामग्री कमी असणे, सरकीवर डाग असणे आणि अंकुरण्याचा दर कमी असणे ही इतर लक्षणात येतात. बिया लागवडीयोग्य नसतात. डी. सिंग्युलॅटस एकाच रोपात सीमित नसतात अणि इतर कोवळ्या बोंडांवर स्थलांतरीत होतात. जास्त लोकसंख्या झाल्यास सरकीवर डाग आल्यामुळे पिकाची प्रतीचे गंभीर नुकसान होते.
शिफारशी
जैविक नियंत्रण
नीम तेलाचे सौम्य केलेले पानांवरील फवारे ह्या उपद्रवाविरुद्ध प्रभावी दिसले आहेत.
रासायनिक नियंत्रण
नेहमी एकात्मिक दृष्टीकोन ठेवा म्हणजे प्रतिबंधक उपायांबरोबरच उपलब्ध असल्यास जैविक उपचार पद्धतीचा वापर करा. क्लोरपायरीफॉस, एसफेनव्हॅलरेट किंवा इंडोक्साकार्ब असणारी कीटनाशकांचे पानांवरील वापर गुलाबी बोंडअळींवर चांगले काम करतात आणि कपाशीवरील लाल किड्यांची संख्याही कमी करतात असे आढळुन आले आहे. तरीपण, उशीरा होत असलेल्या संक्रमणामुळे रसायनिक नियंत्रण शक्य नाही कारण काढणीच्या वेळीही अंश बोंडात असतील.
कशामुळे झाले
डायस्डेरकस सिंग्युलॅटसच्या प्रौढ आणि पिल्लांमुळे नुकसान होते. प्रौढ १२-१३ मि.मी. लांबीपर्यंत वाढतात आणि रंगाने ठळक लाल नारिंगी असतात. डोके लाल असुन पांढरा पट्टा मानेवर असतो, तर ओटीपोट काळे असुन पुढच्या पंखांवर दोन काळे डाग असतात. नर माद्यांपेक्षा छोटे असतात. माद्या सुमारे १३० पर्यंत एकेकटी चकचकीत पिवळी अंडी यजमान रोपाच्या जवळील जमिनीत घालतात. ७-८ दिवसांच्या ऊबण्याच्या काळानंतर अळ्या बाहेर येतात आणि कपाशीच्या रोपांना खाऊ लागतात. त्यासुद्धा लाल असतात आणि त्यांच्या ओटीपोटावर तीन काळे डाग असतात आणि तीन जोड्या पांढरे डाग छातीवर असतात. ह्यांच्या एकुण विकासाचा काळ हवामानाप्रमाने ५०-९० दिवस चालतो. मोसमाच्या शेवटी जेव्हा पहिले बोंड उघडले जात असते तेव्हा संक्रमण होते. पर्यायी यजमानात, भेंडी, जास्वंदी आणि लिंबुवर्गीय पिके येतात.
प्रतिबंधक उपाय
- जर संख्या कमी असली तर उपद्रवांना हाताने काढा.
- कापसाची काढणी केल्यानंतर लगेच उभी असलेली कपाशीची सर्व रोपे काढुन नष्ट करा.
- पर्यायी यजमान असलेली बाँबॅक्स झाडे आणि मालव्हॅके कुटुंबातील इतर जंगली रोपेही काढुन टाका.
- प्रतिकार निर्माण होऊ नये म्हणुन कीटनाशकांचा वापर नियंत्रित ठेवा.
- डी.
- सिग्युलॅटसच्या उद्रेक प्रतिबंधासाठी खोल नांगरुन खाली गाडलेली अंडी उघडी पाडा.
सामायिक करा
प्लँटिक्स डाऊनलोड करा
