Helicoverpa zea
किडा
कणसातील अळ्यांना यजमानांच्या फळ धारणेची वेळ भावते पण त्या पानांवरही हल्ला करु शकतात. अळ्या कणसातील स्त्रीकेसर खातात आणि कणसाला छिद्र पाडुन आत प्रवेश करतात जिथे त्या दाणे खाऊ लागतात. त्यांना कणसात दाणे खाताना पाहिले जाऊ शकते किंवा कणसात ओळीने नुकसानीत दाणे दिसतात आणि विष्ठेची लांब रेघ सोडतात. त्या मांसाहारी असल्याने एका कणसात बहुधा एकच अळी उपस्थित असते. कणसाच्या टोकावर आणि कोवळ्या पानांच्या पात्यांवर पुष्कळशी बेढब छिद्र दिसतात. त्या फुलांची रचना आणि दाणे खात असल्याने परागीकरणावर आणि दाणे भरण्यावर याचा परिणाम होतो आणि उत्पादनात मोठी घट होऊ शकते. या नुकसानामुळे इतर रोगांच्या संक्रमणास वाव मिळतो.
परजीवी ट्रायकोग्रामा आणि टेलेनोमस वॅस्पस, हेलिकोव्हरपा झेच्या अंड्यांना संक्रमित करुन संख्या कमी करण्यात काही प्रमाणात मदत करतात. अळ्यांवर परजीवी असणारे किडेही उपलब्ध आहेत. इतर मित्र किडे जसे कि हिरवे लेसविंग्ज, बिग आइड बग किंवा डॅमसेल बग्ज हे अंडी आणि लहान अळ्यांना खातात. काही मित्र सुत्रकृमीही कणसाच्या टोकावर इंजेक्शनद्वारे सोडल्याने परिणाम देतात. नोम्युरे रायली बुरशी आणि पॉलीहेड्रॉसिस विषांणूंचे केंद्रही हेलिकोव्हरपा झेच्या संख्येला कमी करण्यात मदत करतात. बॅसिलस थुरिंजिएनसिस किंवा स्पिनोसॅडसारखी जैव कीटनाशकेही वेळेत वापरल्यास चांगला परिणाम देतात. प्रत्येक कणसाच्या स्त्रीकेसरला खनिज तेल लावल्यानेही अळ्यांच्या आत शिरकावास प्रतिबंध करता येतो.
नेहमी एकात्मिक दृष्टीकोन ठेवा म्हणजे प्रतिबंधक उपायांबरोबरच उपलब्ध असल्यास जैविक उपचार पद्धतीचा वापर करा. शेतात रसायनिक नियंत्रणाची शिफारस क्वचितच करण्यात येते कारण अळ्या कणसात लपलेल्या असतात आणि उपचारांसाठी उघड्यावर नसतात. पायरेथ्रॉइड, स्पिनेटोराम, मेथोमिल, एस्फेनव्हलरेट किंवा क्लोरपायरीफॉस असणारी कीटकनाशके कणसातील अळ्यांवर वापरली जाऊ शकतात.
कणसातील अळ्या जमिनीत ५-१० सें.मी. खोल जाऊन कोषात विश्रांती घेतात. धष्टपुष्ट प्रौढ पतंग वसंत ऋतुच्या सुरवातीस बाहेर येऊ लागतात आणि जास्त करुन वाढत्या तापमानात, संध्याकाळी आणि रात्री कार्यरत असतात. त्यांचे पुढील पंख फिकट तपकिरी रंगाचे असतात पण काही वेळा त्यावर हिरवट छटाही दिसते. नागमोडी गडद पट्टा कडा पासुन काही मि.मी. वर असतो. पाठचे पंख पांढरट राखाडी असतात आणि त्यावर मोठा काळा पट्टा असतो ज्याच्या कडेला पिवळसर चिन्ह असते. माद्या घुमटच्या आकाराची एकेकटी अंडी कणसातील कोवळ्या स्त्रीकेशर किंवा पानावर घालतात. अळ्यांचा रंग विविध (फिकट हिरवा ते लालसर किंवा तपकिरी) असतो, किंचित केस असतात आणि लांबी सुमारे ३.७ मि.मी. असते. डोके गव्हाळ किंवा नारिंगी असतो आणि शरीरावर बारीक काळे ठिपके असतात जे अतिसूक्ष्म मणक्याशी संदर्भित असतात. जशा त्या प्रौढ होऊ लागतात, दोन पिवळसर पट्टे त्यांच्या बगलेत विकसित होतात.