Spiroplasma kunkelii
जीवाणू
पाने मरगळणे आणि कडा पिवळ्या पडणे हे एस. कुन्केलिलची पहिली दृष्य लक्षणे असतात. त्यानंतर लालसरपणा जुन्या पानांच्या टोकापासुन सुरु होऊन नंतर इतर सर्व भागात पसरते. ही लक्षणे दिसु लागल्यानंतर २-४ दिवसात बारीक पिवळे ठिपके विकसित होणार्याे कोवळ्या पानांच्या बुडाशी उमटतात. जसे ती पाने वाढतात, तसे हे ठिपके मोठे होऊन एकमेकात मिसळतात आणि शिरांना लागुन पट्टे तयार होतात, जे बहुधा टोकापर्यंत जातात. झाड जर सुरुवातीच्या काळात संक्रमित झाली तर ती खूप जास्त खुजी असतात, पाने वळलेली, मुडपलेली असतात आणि पेरे खूप लहान असतात. कणसाचे फुटवे खूप येतात आणि नविन फुटवे देखील विकसित होतात व काही वेळा ६-७ एकाच झाडाला लागतात, ज्यामुळे ते झुडपासारखे दिसते. कणसे नेहमीपेक्षा लहान असतात आणि चांगली भरत नाहीत व दाणे बहुधा सुटे असतात.
एस. कुनकेलिलचे नियंत्रण करण्यासाठी कोणतेही थेट जैविक उपचार उपलब्ध नाहीत. परजीवी बुरशीच्या प्रजाती उदा. मेटार्हा्यझियम अॅनिसोप्लयाइ, ब्युव्हेरिया बसियाना, पेसिलोमायसेस फ्युमोसोरोसियस आणि व्हर्टिसिलियम लेकॅनि असणारी काही जैविक कीटकनाशके वापरुन तुडतुड्यांचे मोठे प्रादुर्भाव नियंत्रित करता येतात.
नेहमी एकात्मिक दृष्टीकोन ठेवा म्हणजे प्रतिबंधक उपायांबरोबरच उपलब्ध असल्यास जैविक उपचार पद्धतीचा वापर करा. या रोगाचे नियंत्रण करण्यासाठी कोणतेही रसायनिक उपचार उपलब्ध नाहीत. तुडतुड्यांची संख्या कमी करण्यासाठीच्या कीटकनाशक उपचारांची शिफारस केली जात नाही. म्हणुन प्रतिबंधक उपचार करणे हेच मक्यावरील तुडतुडे आणि खुज्या रोगाच्या घटना टाळण्यासाठी उत्कृष्ट आहे.
मक्याचे वाण आणि समुद्रसपाटीपासुनची उंची यावर लक्षणे अवलंबुन असतात. स्पिरोप्लाझ्मा कुनकेलिल, या जीवाणू सारख्या जीवामुळे लक्षणे उद्भवतात जे फक्त मक्यालाच लागण करतात. अनेक प्रकारचे तुडतुडे उदा. डालब्युलच मायडिस, डी. एलिमिनॅटस, एक्झिटियानस एक्झिटियोसस, ग्रामिनेला निग्रिफॉन्स आणि स्टिरेलस बायकलर या जंतुंना त्यांच्या विश्रांतीच्या काळात बरोबर वागवितात आणि प्रसार करतात. रोगाची लक्षणे बहुधा मक्याच्या झाडाला लागण झाल्यानंतर सुमारे ३ अठवड्यानंतर दिसतात. हा रोग उन्हाळ्यात जास्त गंभीर होतो जेव्हा तुडतुड्यांची संख्या खूप जास्त होते. तथापि, वसंत ऋतुत लागवड केलेल्या मक्याला देखील हा रोग होऊ शकतो.