गहू
अल्टरनेरिया पानावरील करपा
Alternaria triticina
बुरशी
थोडक्यात
- हा रोग जेव्हा गव्हाची रोपे ७-८ अठवड्याची होतात तेव्हा येतो.
- पिक पक्व होते तेव्हा परिस्थिती गंभीर होत जाते.
- छोटे, लंबगोलाकार, रंगहीन डाग पानांवर अनियमित प्रकारे विखुरलेले दिसतात.
- जस जसे ते डाग मोठे होतात, ते गडद तपकिरी ते राखाडी आणि बेढब आकाराचे होतात.
- पाने अखेरीस वाळतात.
मध्ये देखील मिळू शकते
गहू
लक्षणे
कोवळी रोपे जंतुंचा प्रतिकार करतात. खालच्या पानांवरच प्रथम संक्रमणाची चिन्हे दिसतात, जी हळुहळु वरच्या पानांपर्यंत पसरतात. बारीक, लंबगोलाकार, पिवळ्या डागांनी संक्रमणाची सुरवात होते जे अनियमतपणे खालच्या पानांवर विखुरलेले असतात व नंतर हळुहळु वरच्या पानांवर देखील दिसु लागतात. कालांतराने डाग मोठे होऊन बेढब आकाराचे, गडद तपकिरी किंवा राखाडी खोलगट होतात. डागांना कदाचित ठळक पिवळी किनार असु शकते आणि हे डाग १ सें.मी. किंवा जास्त व्यासाचे होऊ शकतात. आर्द्र परिस्थितीत, डागांवर काळ्या भुकटीतील बुरशीचे बीजाणू असतात. रोगाच्या नंतरच्या टप्प्यावर, डाग एकमेकात मिसळतात आणि परिणामी पूर्ण पान वाळते. गंभीर संक्रमणात पर्णकोष, कूस आणि खालचे पानेही प्रभावित होतात आणि करपल्यासारखी दिसतात.
शिफारशी
जैविक नियंत्रण
बियाणेजन्य संक्रमणाचे नियंत्रण व्हिटावॅक्स २.५ ग्राम प्रति किलो याप्रमाणे बीजप्रक्रिया करुन केले जाऊ शकते. ट्रायकोडर्मा व्हिरिडे आणि व्हिटावॅक्स पुढील संक्रमण प्रभावीकारकपणे (९८.४%) रोखतात. पहिल्या आणि दुसर्‍या फवारणीत झायनेब मध्ये २-३% युरिया मिसळा. नीमच्या पानांचा अर्क पाण्यासारखा करुन वापरा. बुरशीनाशक आणि गरम पाण्याचे उपचार केल्यास बियाणेजन्य संक्रमण मरतात. ट्रायकोडर्मा व्हिरिडे (२%) आणि टी. हरझियानम (२%), अॅस्पर्जीलस ह्युमिकोला आणि बॅसिलस सबटिलिस सारख्या जंतुंचा वापर रोगाची साथ आणखीन वाढु नये म्हणुन केला जातो.
रासायनिक नियंत्रण
नेहमी एकात्मिक दृष्टीकोन ठेवा म्हणजे प्रतिबंधक उपायांबरोबरच उपलब्ध असल्यास जैविक उपचार पद्धतीचा वापर करा. ए. ट्रिटिसिनाचे नियंत्रण बुरशीनाशकांनी केल्यास रोगाच्या गंभीरतेत ७५% घट दिसुन येते आणि रोपांचे उत्पादन वाढलेले दिसते. मँकोझेब, झायराम, झिनेब (०.२%), थायराम, फायटोलान, प्रोपिनेब, क्लोरोथालोनिल आणि नाबम, प्रोपिकोनॅझोल (०.१५%) टेब्युकोनाझोल आणि हेक्झाकोनाझोल (०.५%) सारखी बुरशीनाशके वापरा. मँकोझेबची सहनशीलता निर्माण होऊ नये म्हणुन बुरशीनाशकांना संयुक्तपणे वापरा.
कशामुळे झाले
अल्टरनेरिया ट्रिटिसिना नावाच्या बुरशीमुळे नुकसान होते. संक्रमण मातीजन्य आणि बियाणेजन्यही आहे आणि प्रसार वार्‍याने होते. संक्रमित बिया निरोगी बियांपेक्षा लहान असतात आणि बहुधा सुरकुतलेल्या आणि तपकिरी रंगहीनतेसह असतात. संक्रमित जमिनीत लागवड झाल्यावर किंवा संक्रमित पीकाच्या अवशेषांच्या संपर्कात असल्यास (उदा. पावसाच्या उडणार्‍या पाण्याने किंवा थेट संपर्कात आली) तर प्रभावित होतात. अहवालानुसार बुरशी उन्हाळ्यात दोन महिन्यांपर्यंत जमिनीवरील संक्रमित कचर्‍यात जगते पण गाडलेल्या कचर्‍यात ४ महिन्यांपर्यंत जगते. रोपाच्या वयानुसार संवेदनशीलता वाढते कारण ए. ट्रायटिसिना सुमारे चार आठवड्यांपेक्षा कमी वयाच्या गव्हाच्या रोपट्यांना लागण करण्यास असमर्थ असते. रोपे सुमारे ७ अठवड्याची होईपर्यंत लक्षणे दृष्य होत नाहीत. २०-२५ अंश तापमान संक्रमणास आणि रोगाच्या विकासास इष्टतम असते. गंभीर परिस्थितीत उत्पन्नाचे ८०% पेक्षा जास्त नुकसान होऊ शकते.
प्रतिबंधक उपाय
- प्रमाणित स्त्रोतांकडुन निरोगी बियाणे आणि कमी संवेदनशील वाण लावा.
- सर्वोत्तम स्वच्छताविषयक उपायांचे पालन करा.
- संक्रमित पिकांना जाळुन किंवा नांगरुन नष्ट करावे.
- ह्यामुळे संक्रमित रोपांच्या अवशेषातील जंतु हवेतुन पसरणार नाहीत.
- तणनाशक वापरुन संक्रमित पिकाला नष्ट केले जाऊ शकते.
- संक्रमित शेतात किमान दोन वर्षांपर्यंत लागवड करु नये.
- वापरुन फेकता येण्याजोगी उपकरणे, संक्रमित रोपांची सामग्री किंवा माती ऑटोक्लेव्हिंग,उष्मायन किंवा खोल गाडुन नष्ट करावे.
- विल्हेवाट लावण्यासाठी संक्रमित जागेवरून काढलेली कोणतीही उपकरणे डबल पिशवीत बांधली पाहिजेत.
- रोग जंतु जगण्याचे कमी करण्यासाठी व भविष्यातील रोगाच्या साथीला उत्तेजन देणारे प्राथमिक स्त्रोत कमी करण्यासाठी पिकाचे अवशेष खोल गाडुन जमिनीत मिसळावेत.
- झाडीत हवा खेळती ठेवण्यासाठी वाऱ्याच्या दिशेने लागवड करा, रोपांची संख्या कमी करा आणि पातळ लागवड करा.
- जर शक्य असल्यास पानांचा ओलावा कमी करण्यासाठी संध्याकाळीच्या वेळी सिंचन देऊ नका व तुषार सिंचन टाळा.
- पुरेशी खते द्या.
सामायिक करा
प्लँटिक्स डाऊनलोड करा
