Sporisorium sorghi
बुरशी
कणसांवर बहुतांशी दाण्याएवजी शंकुकृती किंवा अंडाकृती चुरमुऱ्यासारखी टपोरी कवकाची बीजाणू तयार करणारी बीजाणूफळे दिसतात. हे बीजाणूफळे कायम आच्छादलेली असतात आणि त्यांच्या आकारानुसार १ सें.मी. पेक्षा जास्त भाग फुलाच्या बुडाने आच्छादला जातो. फुलांच्या बुडाचे रंग नैसर्गिक दिसतात. बहुतेक बीजाणूफळे शंकुकृती किंवा अंडाकृती असतात आणि ज्वारीच्या लांबलेल्या दाण्यासारखी दिसतात. काणी पांढरी ते राखाडी किंवा तपकिरी, काही वेळा रेषायुक्त असते. बहुतेक बाबतीत कणसांच्या थोड्याच भागावर काणी दिसते. काही वेळा कणसांच्या फांद्या पूर्णपणे नाश पावतात, आणि फक्त मध्य खोडच काणीने भरलेले रहाते.
ह्या रोगाचा उपचार करण्यासाठी आजपर्यंत तरी कोणतेही जैव उपचार उपलब्ध नाहीत. जर आपल्याकडे ह्या रोगावरील काही खात्रीलायक उपचार असल्यास कृपया आमच्याशी संपर्क साधा.
नेहमी एकात्मिक दृष्टीकोन ठेवा म्हणजे प्रतिबंधक उपायांबरोबरच उपलब्ध असल्यास जैविक उपचार पद्धतीचा वापर करा. रोगाची साथ थांबविण्यासाठी कार्बॉक्सिन (२ग्रॅम प्रति किलो बियाणास) ची बीज प्रक्रिया करण्याची शिफारस करण्यात येत आहे. प्रॉपिकोनॅझोल, मँझेब किंवा मँकोझेबची फवारणी केल्याने चांगले परिणाम मिळतात असे शेतातील अभ्यासात दिसुन आले आहे.
जेव्हा काणीने संक्रमित दाणे पेरले जातात तेव्हा त्यात विश्रांती घेत असलेले बीजाणू बियाणांबरोबरच उगवतात आणि रोपांमध्ये नविन बीजाणू निर्माण करतात ज्यामुळे संक्रमणाची प्रक्रिया आणखीन वाढते. हे बीजाणू वार्याबरोबर इतर झाडांवर जातात जिथे ते उगवतात आणि बुरशी तयार करतात जी वरवर नुकसान न करता पद्धतशीरपणे झाडात वाढते. फुलधारणेच्या सुमारास पहिले लक्षण दिसते (हेडिंग). त्यावेळेस बुरशी हळुहळु दाण्यांची जागा घेते आणि कणसाची पाने तिच्या आजुबाजुला वाढतात. पूर्ण पीकल्यानंतर ही पाने फाटतात आणि नविन बीजाणू इतर बियाणांना किंवा जमिनीला संक्रमित करतात. बीजाणू उगवण्यास आणि झाडाला संक्रमण होण्यास ३० डिग्री सेल्शियसचे तापमान अतिशय अनुकूल असते.