Scirpophaga incertulas
ପୋକ
ଫସଲ ର ଆଧାର ଉପରେ କିମ୍ବା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କାଣ୍ଡରେ ପୋଷଣ ଜନିତ କ୍ଷତି ଦ୍ୱାରା ଫସଲ ବିକାଶ ସ୍ତର ବେଳେ ମୃତ ପିଲ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ('ମାଲା ମଞ୍ଜ ଗୁଡିକ') ଓ ପ୍ରଜଜନ ସ୍ତର ରେ ଥିବା ବେଳେ ଧଳାଳିଆ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କେଣ୍ଡା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ('ଧଳା କେଣ୍ଡା ବା କର୍ସକ'). ଅଣ୍ଡାରୁ ବାହାରିବା ପରେ, ଲାର୍ଭା ଗୁଡିକ ପତ୍ର ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ କଣା କରି ଦିଅନ୍ତି ଓ କାଣ୍ଡ ର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ପରସ୍ତ ରୁ ନିଜ ପୋଷଣ କରନ୍ତି. କ୍ଷତ ଫସଲ କୋଷ ଗୁଡିକ ଉପରେ ଛୋଟ କଣା, ଅଳିଆ ଓ ମଳ ଜନିତ ପଦାର୍ଥ ଗୁଡିକ ଦେଖା ଯାଇଥାଏ. ଏହି ଲାର୍ଭା ପରେ ଗୋଟିଏ ଗଣ୍ଠିରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଗଣ୍ଠିକୁ ପରିବାହିତ ହୋଇଯାଇ ପାରେ. ଫସଲର ବିକାଶ ସ୍ତର ରେ, ଲାର୍ଭା ଜନିତ ପୋଷଣ ବେଶ ସ୍ପଷ୍ଟ ଲକ୍ଷଣ ସୃଷ୍ଟି କରି ନପାରେ କାରଣ ଫସଲ ଟି ଅଧିକ କେଣ୍ଡା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଦ୍ୱାରା କ୍ଷତି ପାଇଁ ଭରପୁରଣ କରିଦିଅନ୍ତି. କିନ୍ତୁ, ଏହା ବହୁତ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ ଓ ଶେଷରେ ଅମଳ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ.
ଏହାର ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ପ୍ରାକୃତିକ ଭକ୍ଷକ ଓ ପରଜୀବିନାଶକ ରହି ଅଛି ଓ ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କିଛି ପ୍ରଜାତି ର ପିମ୍ପୁଡି, ଭଅଁର, ଝୀଂଟିକା, ମାଛି, ବିରୁଡି, ନେମାଟୋଡସ, ଉଇ, ଶସ ପୋକ, କଙ୍କି ମାଛି, ଡାମସେଲ ମାଛି ଓ ବୁଢିଆଣୀ ଗୁଡିକ ଅନ୍ୟତମ ଅଟନ୍ତି. ବିହନ ବୁଣିବାର 15 ଦିନ ପରେ ଆରମ୍ଭ କରି ଛଅ ରୁ ସାତ ଥର ଟ୍ରାଇକୋଗ୍ରାମ୍ମା ଯାପୋନିକମ ନାମକ ଅଣ୍ଡା ପରଜୀବିନାଶକ (100, 000/ହେକଟର) ଛାଡିବାର ଯୋଜନା କରାଯାଇ ପାରେ. ଉପଚାର ଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ ଲାର୍ଭା ଗୁଡିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରି ପାରୁଥିବା ଜୀବାଣୁ ଓ କବକ ଥିବା ସାମଗ୍ରୀ ସବୁର ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଅନ୍ୟତମ(ଏହା କାଣ୍ଡ କୁ କଣା କରିବା ପୂର୍ବରୁ). ଏହି ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟ ପାଇଁ ନିମ୍ବ ଉତ୍ପାଦ, ଵ୍ୟାସିଲସ ଥୁରିଂଜେନେସୀସ କୁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରା ଯାଇପାରେ.
ଯଦି ଉପଲବ୍ଧ ଥାଏ ତାହାଲେ ସର୍ବଦା ସମନ୍ଵିତ ନିବାରଣ ଉପାୟକୁ ଜୈବୀକ ଉପଚାର ସହ ଏକୀକୃତ ଭାବେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାର ଯୋଜନା କରନ୍ତୁ. ନିବାରଣ ରାସାୟନିକ ଉପଚାର ମଧ୍ୟରେ ବିହନ ଅଂକୁର ର ମୂଳକୁ ଚାରା ରୋପଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ 12-14 ଘଣ୍ଟା ଯାଏଁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ 0.02 କ୍ଲୋରୋପାଇରିଫୋସ ରେ ଭିଜେଇ ରଖିବା ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ(30 ଦିନର ସୁରକ୍ଷା). ନିମ୍ନଲିଖିତ କୀଟନାଶକ ଗୁଡିକ ଯଥା ଫିପ୍ରୋନିଲ, କ୍ଲୋରୋପାଇରିଫୋସ କିମ୍ବା କ୍ଲୋରାନଟରାନିଲିପ୍ରୋଲ ଉପରେ ଆଧାରିତ କୀଟନାଶକ କୁ ଥରେ ସୀମା ପହଂଚିଯିବା ପରେ ଗୁଣ୍ଡ ଭାବେ କିମ୍ବା ସ୍ପ୍ରେ କରନ୍ତୁ(25-30 ପୁରୁଷ ପ୍ରଜାପତି/ଜାଲ ବା ଟ୍ରାପ /ସପ୍ତାହ).
ଏହି ରୋଗ ର କ୍ଷତି ଗୁଡିକ ସ୍କିର୍ପୋଫାଗା ଈଂକେର୍ତ୍ତୃଲାସ ନାମକ ଏକ ହଳଦିଆ କାଣ୍ଡ କଣା କୀଟ ର ଲାର୍ଭା ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ, ଯାହାକି ଗଭୀର ଜଳ ଧାନର ଏକ କୀଟ ଅଟେ. ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳ ଲଗାତାର ଵନ୍ୟପ୍ଲାଵିତ ରହିଥାଏ ସେଠାର ଫସଲ ଗୁଡିକରେ କିମ୍ବା ଜଳମଗ୍ନ ପରିବେଶ ରେ ଥିବା ନଡା ଖୁଣ୍ଟା ରେ ଏହା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ. କଅଁଳ ଲାର୍ଭା ଗୁଡିକ ନିଜ ଦେହ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ପତ୍ର କୁ ଗୁଡେଇ ଦିଅନ୍ତି ଓ ନିଜକୁ ଗଛରୁ ଅଲଗା କରିଦିଅନ୍ତୁ, ଯାହା ଫଳରେ ଏମାନେ ପାଣି ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ପଡ଼ିଯାଆନ୍ତି. ପରେ ଏମାନେ ନିଜକୁ ନୂଆ ଫସଲ ର କାଣ୍ଡ ସହିତ ଯୋଡି ଦିଅନ୍ତି ଓ କାଣ୍ଡ ଉପରେ କଣା କରି ଚାଲନ୍ତି. ଉଚ୍ଚ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଯୁକ୍ତ ଜମି ଗୁଡିକ ଅଧିକ ଅନୁକୂଳ ହୋଇଥାଏ. ଯେଉଁ ଜମି ଗୁଡିକରେ ଫସଲ ଗୁଡିକୁ ଋତୁ ର ପର ସମୟରେ ଲଗା ଯାଇଥାଏ ତାହା ମଧ୍ୟ କୀଟ ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ହୋଇଥାଏ, ଯାହାର ସଂଖ୍ୟା ଋତୁ ର ଆରମ୍ଭ ରୁ ଲଗାଯାଇଥିବା ଜମି ଗୁଡ଼ିକରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ସାରି ଥାଆନ୍ତି. ଏହା ତୁଳନା ରେ, ଏହି କୀଟ ଋତୁ ର ଆରମ୍ଭ ରେ ଲଗା ଯାଇଥିବା ଧାନ ରେ 20% ଅମଳ କ୍ଷତି କରି ପାରେ ଓ ଡେରି ରେ ଲଗା ଯାଇଥିବା ଫସଲ ରେ 80% ଅମଳ କ୍ଷତି କରି ପାରେ.