Gibberella fujikuroi
ଫିମ୍ପି
ରୋଗର ମାତ୍ରା ଓ ପରିବେଶର ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁସାରେ ଲକ୍ଷଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । ଅସାମାନ୍ୟ ଉଚ୍ଚତା ( ଲମ୍ବାଳିଆ କିମ୍ବା ରୁଗୁଡିଆ ) ଏବଂ ଫିକା ଦେଖାଯିବା ଦ୍ଵାରା ସଂକ୍ରମିତ ଗଛ ଜଣାପଡିଯାନ୍ତି । ମଞ୍ଜିରେ କ୍ଷତ ଚିହ୍ନ , ପଚିବା ଏବଂ ବିକୃତି ଦେଖାଯାଏ । କାଣ୍ଡରେ ବକଳର ବିବର୍ଣତା ,ଫିମ୍ପି ବୃଦ୍ଧି , ରୁଗୁଡିଆ କିମ୍ବା ଗୁଛାକାର ଦେଖାଯାଏ । ପତ୍ରରେ ଅସାମାନ୍ୟ ରଙ୍ଗ ଓ ଫିମ୍ପି ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । କେଣ୍ଡା କଳା କିମ୍ବା ବାଦାମି କ୍ଷତ ଚିହ୍ନ , ଯାଦୁରା ଏବଂ ପଚିବା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇପାରେ । ପୁରା ଗଛ ସଢିଯାଏ ଏବଂ ଅକାଳ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଓ ଚାରା ପୋଡା ଦେଖାଯାଏ ।
ଏହି ଜୀବାଣୁ ବହନ କରୁଥିବା କୀଟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ନିମ୍ବ ନିର୍ଯ୍ୟାସ ସିଞ୍ଚନ କରନ୍ତୁ । ଜୀବାଣୁକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ଟ୍ରାଇକୋଡେର୍ମା ଜାତି ଭଳି ଜୈବ ନିୟନ୍ତ୍ରକ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ । କାଣ୍ଡ ପଚା ରୋଗ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାରେ ସୁଡୋମୋନାଶ ଫ୍ଲୁରୋସେନ୍ସ ମଧ୍ୟ ଫଳପ୍ରସୂ ଅଟେ । ଏହି ଉଭୟ ଉପାଦାନ ବିହନ ଓ ମୃତ୍ତିକା ଉପଚାର ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ । 250 କୃଷି ଖତ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ ।
ଯଦି ମିଳେ , ସର୍ବଦା ଜୈବିକ ଉପଚାର ସହିତ ଏକ ସମନ୍ଵିତ ନିରାକରଣ ପଦ୍ଧତି ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ । ଲଗାଇବା ପୂର୍ବରୁ ବିହନକୁ ମାଙ୍କୋଜେବ 50 % ଏବଂ କାର୍ବେନଦାଜିମ 25 % ସହିତ ଉପଚାର କରନ୍ତୁ ।
ମୃତ୍ତିକା ବାହିତ କବକ ଜୀବେରେଲ୍ଲା ଫୁଜିକୁରୋଇ ଦ୍ଵାରା ଏହି ରୋଗ ହୁଏ । ଏହି ଜୀବାଣୁ ର ରେଣୁ ପବନ ଓ ବର୍ଷା ଦ୍ଵାରା ବିସ୍ତାର ହୁଏ , ଏବଂ ଘା' ଦେଇ ମକା କେଣ୍ଡାରେ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଗଛଗୁଡିକ ବିହନ ଅଙ୍କୁରଣ ଠାରୁ ଚଅଂର ବାହାରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ , କିନ୍ତୁ ଲକ୍ଷଣ ବିଳମ୍ବ ଅବସ୍ଥାରେ ଦେଖାଯାଏ । ଏହା ମଞ୍ଜି , ଫସଲ ଅବଶେଷ , କିମ୍ବା ବିକଳ୍ପ ପୋଷକ ଯଥା ଘାସ ଦେହରେ ବଞ୍ଚେ । ମକାର ବାଳ , ଚେର ଓ କାଣ୍ଡ ଦେଇ ରେଣୁ ଦ୍ଵାରା ଏହା ବିସ୍ତାର ଲାଭ କରେ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ କୀଟ ଖାଇବା ଜନିତ ଘା' ଦେଇ ଶସ୍ୟ କେଣ୍ଡା ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଏହା ଅଙ୍କୁରିତ ହୁଏ ଓ ଧୀରେ ଧୀରେ ପ୍ରବେଶ ପଥରୁ ଦାନାରେ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରି ରହେ । ବିକଳ୍ପ ଭାବରେ , ଏହା ଗଛର ଚେରରେ ରହିବା ଆରମ୍ଭ କରେ ଓ ଶରୀର ଚର ବୃଦ୍ଧି ଦ୍ଵାରା ଉପରକୁ ଯାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପରିପାର୍ଶ୍ଵିକ ଚାପ ଯୋଗୁଁ ଗଛ ସଂକ୍ରମିତ ହୋଇପାରେ , କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ପାଣିପାଗ ଉଷ୍ମ (26 - 28 ଡିଗ୍ରୀ C ) ଏବଂ ଆର୍ଦ୍ର ଓ ଗଛର ଫୁଲ ଧରିବା ଅବସ୍ଥାରେ ଏହାର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ଥାଏ ।