Rhizoctonia solani
ଫିମ୍ପି
ଓଦା ଅଣ୍ଡାକୃତି ରୁ ଅସମ ଆକୃତିର ଲାଲ ବାଦାମୀ ରୁ କଳା ରଙ୍ଗର ଚକଡା ଚାରାର କାଣ୍ଡରେ ଦେଖାଦିଏ. ପ୍ରାୟତଃ କପା ଫସଲରେ ଏହି ଚକଡା କାଣ୍ଡକୁ ଗୁଡେଇ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଗଛ ମରିଯାଏ. ଏହି ଚକଡା଼ ଉପରେ ଅଳ୍ପ କିଛି କବକ ଦେଖାଯାଏ ଯେଉଁଥିରେ ବହୁତ ସମୟରେ ମାଟି ଲାଗିଥାଏ. ସଂକ୍ରମଣ ଏବଂ ଚକଡା ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାୟତଃ ମାଟିର ଲାଇନ ତଳୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ. କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ କାଣ୍ଡର ଉଚ୍ଚତା ବଢେ ଏହି ଚକଡା ମାଟି ଉପରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ଦେଖାଯାଏ.
ଯଦି ଥଣ୍ଡା କିମ୍ବା ବର୍ଷା ପାଗ ଆଗାମୀ 4-5 ଦିନ ପାଇଁ ଥାଏ ତାହେଲେ ଗଛ ଲଗାନ୍ତୁ ନାହିଁ. 5ସେମି ରୁ ଅଧିକ ଗଭୀରରେ ଗଛ ଲଗାନ୍ତୁ ନାହିଁ.
ରୋଗର ପ୍ରତିକାର ସବୁବେଳେ ସମନ୍ବିତ ଉପାୟ ରେ କରିବା ଦରକାର, ଏଥିପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧ ଜୈବିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସହ ନିବାରଣ ଉପାୟକୁ ମଧ୍ୟ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଦରକାର. ଏଟ୍ରୀଡାଇଆଯ଼ୋଲ୍ (Etridiazole), କପର୍ ଅକ୍ସିକ୍ଲୋରାଇଡ୍ (Copper Oxychloride), ଟୋଲକ୍ଲୋଫୋସ୍-ମିଥାଇଲ୍ (Tolclofos-methyl), ଥାୟାବେଣ୍ଡାଯ଼ୋଲ୍ (Thiabendazole), ଥାଇରାମ୍ (Thiram) ଏବଂ କାପ୍ଟାନ୍ (Captan) ଥିବା କବକନାଶକ ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ୱାରା ଗଜା ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ବଢିଯାଏ ଓ କପା ଚାରାରେ ରୋଗର ସଂକ୍ରମଣ କମିଯାଏ.
ଏହି ଲକ୍ଷଣ ଗୁଡିକ ମୃତ୍ତିକା ଜନିତ ରିଃଯ଼ୋକ୍ଟୋନିଆ ସୋଲାନି (Rhizoctonia Solani) ନାମକ କବକ ଦ୍ୱାରା ହୋଇଥାଏ ଯାହା ବହୁତ ପ୍ରକାର ପୋଷକ ଫସଲକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିଥାଏ. ଗଛ ଲଗା ଯାଇଥିବା ସମୟରେ କିଛି ଆଘାତ ହେଲେ ସଂକ୍ରମଣ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ମିଳିଥାଏ. ଯେତେବେଳେ ଚକଡା ମାଟି ର ଧାର ରେ ଦେଖାଯାଏ, ସେଗୁଡିକ ପବନ ସହାୟତାରେ ଶକ୍ତ ଉପର ମାଟି ସହ କାଣ୍ଡ ଘସି ହୋଇଯାଇଥାଏ ବୋଲି ସନ୍ଦେହ ହୋଇଥାଏ. ଚାରା ବଡ ହେଲେ ପ୍ରାକୃତିକ ରୂପରେ ତାହା ସଂକ୍ରମଣ ପ୍ରତି ପ୍ରତିରୋଧି ହୋଇଥାଏ କାରଣ ମୂଳ ବଢିଥାଏ ଓ ମୂଳର କୋଷିକା ଗୁଡିକ ଶକ୍ତ ହୋଇଯାଇଥାଏ.