Scirpophaga incertulas
જંતુ
છોડના આધાર અથવા મુખ્ય થડ પાસે ખોરાક લેવાથી થતાં નુકસાનના કારણે ફુલ આવવાના તબક્કે નાશ પામતા છોડ( મૃત રદય) અને ઉત્પાદનના તબક્કાએ દાણા ભરાયા વગરના સફેદ રંગના ડૂંડા જોવા મળે છે (સફેદ ડૂંડા). ઈંડા સેવાયા પછી, લાર્વા પર્ણદંડ માં કાણું પાડે છે અને થડની અંદરની સપાટીને ખાય છે. છોડના નુકસાન પામેલા કોષ પર નાના કાણા, પાવડર જેવું દ્રવ્ય અને ઉત્સર્જન દ્રવ્ય જોઈ શકાય છે. લાર્વા થડના એક ભાગ પરથી બીજા પર ખસે છે. ફૂલ આવવાના તબક્કાએ, નુકશાનને ભરપાઈ કરવા તેની સામે છોડ બીજા પાંદડા નિર્માણ કરતા હોવાના કારણે લાર્વાના ખાવાના કારણે થતાં નુકસાનના લક્ષણો કદાચ જોવા ન પણ મળે. પરંતુ આનાથી શક્તિનો બગાડ થાય છે અને છેવટે ઉપજ પર અસર પડે છે.
અસંખ્ય નૈસર્ગીક શિકારી અને પરોપજીવી છે જેમાં કીડી, ફૂદાં, તિત્તીધોડા, માખીઓ, ભમરીઓ, નેમાટોડ, અતિ સૂક્ષ્મ જંતુઓ, ઈયરવિન્ગ્સ, પક્ષીઓ, વિકરાળ માખીઓ, દેમસેલ માખીઓ અને કરોળિયાની વિવિધ પ્રજાતિઓનો સમાવેશ થાય છે. વાવણી ના 15 દિવસ પછી ઇંડાના શિકારી ટ્રાઈકોગ્રામા જેપોનીચમ ને પાંચ થી છ વખત (100,000 / હેક્ટર) છોડવાની યોજના કરી શકાય છે. સારવાર માટે લાર્વાને અસર કરતાં બેક્ટેરિયા અને ફૂગ ધરાવતાં ઉત્પાનોનો સમાવેશ કરી શકાય છે (તે થડમાં પ્રવેશ કરે તે પહેલા). એ હેતુ માટે લીમડાના અર્કનો, બેસીલસ થુરીનજેનેસીસનો પણ ઉપયોગ કરી શકાય છે.
જો ઉપલબ્ધ હોય તો હંમેશા જૈવિક સારવાર સાથે પ્રતિબંધક પગલાંનો સંકલિત અભિગમ અપનાવો. નિવારક રાસાયણિક સારવાર તરીકે રોપણી પહેલાં રોપાના મૂળને 12-14 કલાક માટે, 0.02 કલોરપાયરીફોસ માં પલાળવા (30 દિવસ સુધી રક્ષણ થાય છે)નો સમાવેશ થાય છે. જો સીમા બહાર જાય તો નીચે જણાવેલ ફિંપ્રોનીલ, કલોરપાયરીફોસ અથવા ક્લોરેન્ટરેનીલિપ્રોલ આધારીત જંતુનાશકોને દાણાદાર અથવા છંટકાવના સ્વરૂપે લાગુ કરી શકાય (25-30 નર શલભ / છટકું / સપ્તાહ).
થડમાં કાણાં પડતાં પીળા રંગના જંતુ, સ્કિર્પોફેગા ઇન્સેરચુલાસ, ના લાર્વાના કારણે નુકસાન થાય છે, જે ઊંડા પાણીમાં ઉગાડવામાં આવતાં ચોખાના પાકનું જંતુ છે. જ્યાં સતત પાણી પૂરું પાડવામાં આવતું હોય તેવા પાણીવાળા વિસ્તારમાં તે છોડ અથવા પાંદડાં પરના ભુસામાં જોવા મળે છે. યુવાન લાર્વા પાંદડાંનો થોડો ભાગ તેમના શરીરની આસપાસ વિટાળીને પોતાની જાતને છોડથી અલગ કરે છે, અને પાણીની સપાટી પર પડે છે. પછી તે એક નવા છોડના આધાર સાથે જોડાય છે અને તેના થડમાં કાણું પાડે છે. નાઈટ્રોજનનું વધુ સ્તર ધરાવતાં ખેતર તેને અનુકૂળ રહે છે. જે ખેતરમાં અગાઉની ઋતુ દરમિયાન જંતુની સંખ્યામાં વધારો થયો હોય, એવા ખેતરમાં ચાલુ ઋતુમાં મોડું વાવેતર કરવાથી જંતુને અનુકૂળતા રહે છે. સરખામણી કરીએ તો, જંતુના કારણે ચોખાનું વહેલા વાવેતર કરાયેલ ખેતરમાં ઉપજને 20%, અને મોડા વાવેતર કરાયેલ ખેતરમાં ઉપજને 80% નુકશાન થઇ શકે છે.