Xanthomonas oryzae pv. oryzae
બેક્ટેરિયા
રોપાઓમાં, ચેપગ્રસ્ત પાંદડા પહેલા પીળા કે સોનેરી રંગના બેને છે અને પછી કરમાઈને નાશ પામે છે. પરિપક્વ છોડ પર, આ ઘટના મુખ્યત્વે છોડના વિકાસથી માંડીને ફૂલની રચના થાય ત્યાં સુધીના સમયગાળા દરમિયાન દેખાય છે. પાંદડાં પર પ્રથમ રાખોડી થી આછા લીલા રંગની, પાણી શોષાવાથી નિર્માણ થતી છટાઓ દેખાય છે. તે એકરૂપ થતાં, અસમાન કિનારી સાથે મોટા પીળાશ પડતાં જખમની રચના કરે છે. પાંદડાં પીળા બને છે અને ધીમે ધીમે કરમાય અને મૃત્યુ પામે છે. ચેપના અંતિમ તબક્કામાં, પાંદડાં પરથી બેક્ટેરિયાયુક્ત દૂધ જેવું દ્રવ્ય ઝરે છે. પછી આ ટીપાં સુકાવાથી એક સફેદ થરનું નિર્માણ કરે છે. આ લક્ષણ આ રોગને અન્ય થડમાં કાણું પડવાના રોગથી અલગ તારવે છે. બેક્ટેરિયલ ફૂગ ચોખામાં જોવા મળતાં સૌથી ગંભીર રોગો પૈકી એક છે.
ચોખામાં જોવા મળતી બેક્ટેરિયલ ફૂગ માટે આજ દિન સુધી, વ્યાપારિક ધોરણે કોઈ જ જૈવિક ઉત્પાદનો ઉપલબ્ધ નથી. કોપર પર આધારિત ઉત્પાદનોથી સારવાર કરવાથી લક્ષણોનું શમન અથવા ઘટાડવા માટે મદદ મળી શકે છે, પરંતુ રોગનું નિયંત્રણ થતું.
જો ઉપલબ્ધ હોય તો, હંમેશા પ્રતિબંધક પગલાં સાથે જૈવિક સારવારના એક સંકલિત અભિગમ લેવાનું ધ્યાનમાં રાખો. બેક્ટેરિયલ ફૂગ સામે લડવા માટે, એક પ્રમાણિત એન્ટિબાયોટિક ઉપરાંત કોપર ઓક્સીકલોરાઇડ અથવા કોપર સલ્ફેટ સાથે બીજની સારવાર કરવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે. કેટલાંક દેશમાં એન્ટિબાયોટિકના ઉપયોગ પર ગંભીર પ્રતિબંધો છે, તેથી તમારા દેશમાં અમલમાં હોય તેવા પગલાં વિષે તપાસ કરો.
ઝેન્થોમોનાસ ઓરીઝે પીવી બેક્ટેરિયાના કારણે લક્ષણો નિર્માણ થાય છે. ઓરીઝે, જે ઘાસ જેવા નીંદણ અથવા ચેપગ્રસ્ત છોડના ખાપરામાં ટકી શકે છે. આ જીવાણુઓ પવન અને વરસાદના ઝાપટાં અથવા સિંચાઇના પાણી દ્વારા ફેલાય છે. આમ, ખરાબ હવામાન (વારંવાર વરસાદ, પવન), ભેજનું ઊંચું પ્રમાણ (70% થી ઉપર) અને ગરમ તાપમાને (25° સે થી 34° સે) દરમિયાન રોગની ઘટનાઓ અને તીવ્રતામાં વધારો થાય છે. ખાસ કરીને સંવેદનશીલ જાતોમાં, નાઇટ્રોજનયુક્ત ખાતરનું વધુ પ્રમાણ અથવા ખુબ જ નજીકનું વાવેતર પણ રોગની તરફેણ કરે છે. રોગ જેટલો વહેલો લાગે, ઉપજમાં તેટલું જ વધુ નુકસાન થાય છે. જયારે ફૂલના વિકાસના તબક્કે ચેપ લાગે, ત્યારે ઉપજ પર ખાસ અસર થતી નથી, પરંતુ અનાજના મોટાભાગના દાણા તૂટી જાય છે. ખાસ કરીને સિંચાઈ અને વરસાદી એમ બંને જમીનમાં નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં ઉષ્ણકટિબંધીય અને સમશીતોષ્ણ એમ બંને વાતાવરણમાં રોગ નિર્માણ થાય છે.