Stagonosporopsis cucurbitacearum
ફૂગ
રોપાઓના પાંદડા અને દાંડી પર ગોળાકાર, પાણીથી ભરેલા, કાળા અથવા ભૂખરા રંગની ફોલ્લીઓ દેખાય છે. જૂનાં છોડ પર પાંદડા અને ખાસ કરીને તેની કિનારીઓ પર ઘેરા બદામી રંગની ફોલ્લીઓ દેખાય છે. આ ફોલ્લીઓ ઝડપથી વિસ્તરીને સંપૂર્ણ પાંદડા પર ફેલાઈ જાય છે. દાંડીઓની ચેતાક્ષ પેશીઓમાં સડાનો વિકાસ થાય છે અને સામાન્ય રીતે સપાટી પર ભૂરા રંગનું ચીકણું પ્રવાહી ઉત્પન્ન થાય છે. ફૂગના નાના શરીરને અનુલક્ષીને જખમ પર ઘણીવાર કાળા ડાઘ જોવા મળે છે, દાંડી રૂંધાઇ શકે છે અને રોપાઓ અથવા નાના છોડ મરી શકે છે. જો જૂના છોડમાં ચેપ લાગે, તો પેશીઓ પરનાં સોજાનાં કેન્દ્રની નજીક દાંડી પર ધીરે ધીરે જખમ વિકસે છે. સામાન્ય રીતે ઋતુનાં મધ્ય સમય પછી, સડો ધરાવતી દાંડી વળીને તૂટી શકે છે. ચેપગ્રસ્ત ફળ પર નાની અને પાણીથી ભરેલી ફોલ્લીઓ વિકાસ પામે છે, જે અનિશ્ચિત કદ સુધી વધે છે અને ચીકણું પ્રવાહી છોડે છે.
જૈવિક વાવેતરમાં Reynoutriasachalinensis ના અર્કનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.Bacillus subtilis strain QST ૭૧૩ ની ફોર્મ્યુલેશન પણ આ રોગ સામે અસરકારક સાબિત થઈ છે.
જો ઉપલબ્ધ હોય તો નિવારક પગલાં સાથે જૈવિક ઉપચારનો એક સંકલિત અભિગમ હંમેશા ધ્યાનમાં રાખો. ક્લોરોથોલોનીલ (chlorothalonil), મેન્કોઝેબ(mancozeb), માનેબ(maneb), થિઓફેનેટ-મિથાઈલ(thiophanate-methyl) અને ટેબ્યુકોનાઝોલ(tebuconazole) ધરાવતા સંયોજનવાળા ફૂગનાશકનો ઉપયોગ આ રોગ સામે અસરકારક છે.
આ લક્ષણો Stagonosporopsis cucurbitacearum ફૂગ દ્વારા થાય છે, જે આ પરિવારના અસંખ્ય પાકને સંક્રમિત કરી શકે છે. રોગ ચેપગ્રસ્ત બીજમાં અથવા તેના પરથી ફેલાય છે. યજમાન છોડની ગેરહાજરીમાં, આ રોગનાં જીવાણુઓ એક વર્ષ કે તેથી વધુ સમય માટે ચેપગ્રસ્ત પાકના અવશેષો પર જીવિત રહી શકે છે. વસંત ઋતુમાં, જ્યારે પરિસ્થિતિઓ અનુકૂળ હોય છે, ત્યારે બીજકણ ઉત્પન્ન થાય છે, જે ચેપનો પ્રાથમિક સ્ત્રોત બને છે. ૮૫ ટકાથી વધુ પ્રમાણમાં ભેજ, વરસાદ અને પાંદડાની ભીનાશનો સમયગાળો (૧ થી ૧૦ કલાક સુધી) ચેપને સફળ બનાવે છે અને લક્ષણોનો વિકાસ નિર્ધારિત કરે છે. રોગ ઉત્પન્ન અને ફેલાવાનું આદર્શ તાપમાન છોડના પ્રકારનાં આધારે બદલાય છે, તરબૂચ અને કાકડીમાં આશરે ૨૪ ડિગ્રી સેલ્સિયસ અને ટેટીમાં આશરે ૧૮ ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાન રોગ માટે આદર્શ ગણાય છે. રોગનાં જીવને છોડમાં પ્રવેશવા માટે સ્ટોમાટા કે કોઈ ઘાની જરૂર પડતી નથી, તેઓ સપાટી પર કાણું પાડીને છોડમાં પેસી જાય છે. ઘા, કાકડીમાં પટ્ટાવાળી વાંદોનો ઉપદ્રવ, અને એફિડની હાજરી, પાવડરી માઇલ્ડ્યુ (મશરૂમ રોગ) થવાથી, છોડને ચેપ લાગી શકે છે.