Balansia oryzae-sativae
ફૂગ
લક્ષણો પ્રથમ ફુલોની છૂટક ડાળીઓના ઉદભવના સમયે સ્પષ્ટ થાય છે. ચેપ પ્રણાલિગત છે અને બધા ટીલર્સ સામેલ છે. ચેપગ્રસ્ત છોડની વૃદ્ધિ થતી નથી અને સફેદ માઇસેલિયલ મેટ કળીઓની ડાળોને સાંથે બાંધે છે. ડાળી સીધી, એકાંગી, ખરાબ રંગની, નળાકાર સળિયા તરીકે બહાર આવે છે. ઉપરના પાંદડા અને ઢંકાયેલા પાંદડા પણ ચાંદી જેવા દેખાય છે. સફેદ માયસેલિયમ નસોની સાથે સાંકડી પટ્ટીઓ બનાવે છે. અસરગ્રસ્ત ડૂંડામાં કોઇ દાણા બેસતા નથી.
વાવણી પહેલા 10 મિનિટ સુધી 50-54° સે તાપમાને બીજની ગરમ પાણીની સારવાર રોગ પર અસરકારક નિયંત્રણ આપે છે. બીજની સૌર સારવાર બીજમાં વહન પામેલ પેથોજેનને મારી નાખવામાં પણ અસરકારક છે.
જો ઉપલબ્ધ હોય તો જૈવિક સારવાર સાથે નિવારક પગલાં બંન્નેનો હંમેશા સંકલિત અભિગમનો વિચાર કરો. કેપ્ટન અથવા થિરમ સાથે બીજ સારવારનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. અઉરેઓફન્ગીન (ફૂગનાશક એન્ટિબાયોટિક) અને મેનકોઝેબના વિવિધ સંયોજનો રોગની તીવ્રતા ઘટાડે છે અને કેટલીક વાર ચોખાની વિવિધ જાતોમાં અનાજની ઉપજમાં વધારો કરે છે. એકલા થીરામ સાથે જમીનની સારવાર અથવા તેના પછી બીજા ફૂગનાશક, ઉડબટ્ટા રોગની તીવ્રતા ઘટાડવામાં અને ચોખાની ઉપજ વધારવામાં બીજની સારવાર કરતાં વધારે સારા છે.
દક્ષિણ ભારતના ઘણા ભાગોમાં ગંભીર સ્વરૂપોમાં થાય છે. ખૂબ જ વહેલા અને મોડા વાવેલા પાકોમાં રોગનું પ્રમાણ ઓછું ગંભીર છે. ફૂગની હાજરી વાવેતર કરતા પહેલા બીજ અથવા ચોખાના પાંદડા અને આસપાસના અન્ય યજમાનો પર ઉદ્ભવે છે. લણણી કર્યા પછીના વધેલા કચરાના ઢગલામાં ફૂગ રહી શકે છે અથવા પવન કે પાણી દ્વારા વહન કરવામાં આવતા કાટમાળમાં પણ જીવે છે. ફૂગમાં ઘાસના ઇસાચેન એલિગન્સ, સિનાડોન ડેક્ટીલોન, પેનિસેટમ સ્પે., અને એરાગ્રોસ્ટિસ ટેનુઇફોલિયા વગેરે સંબંધિત યજમાનો છે. વધારે ભેજવાળા વાતાવરણમાં હૂંફાળા ઉષ્ણતામાનમાં તે વધે છે. છોડની બધી અવસ્થામા રોપણી અને છોડવાઓનો વિકાસ ઉપર સૌથી વધારે અસર થાય છે. તેમ છતા લક્ષણો સૌ પ્રથમ કળીઓ આવે તે સમયે દેખાવા લાગે છે.