Gibberella fujikuroi
ફૂગ
બકાનાએ રોપાઓનો રોગ ગણાય છે પરંતુ તે છોડની વૃદ્ધિના બધા તબક્કામાં દેખાઇ શકે છે. ફૂગ છોડવાઓને મૂળિયા દ્વારા અથવા ઉપરના ભાગ દ્વારા ચેપ લગાડે છે અને પછી પદ્ધતિસર થડ દ્વારા છોડમાં વધતી જાય છે. જો પ્રથમ તબક્કામાં ચેપ જળવાઇ રહે તો રોપાઓનો અસાધારણ ઉંચાઇવાળા છોડ જેટલો વિકાસ થાય છે. (ઘણી વખત કેટલાંક ઇંચ) અને સાથે ફીક્કા, પાતળા અને સૂકા પાંદડાવાળા ઓછા વાવેતર વાળો છોડ થાય છે. થડની અંદરનો ભાગ સડી જાય છે અને ઉપરની ડાળીની ગાંઠોમાંથી નવા મૂળ ફૂટે છે. ચેપવાળા છોડવાઓમાં ડાળી ઉપર બદામી ડાઘા દેખાય છે. જો છોડ પુખ્ત થાય ત્યાં સુધી જીવતો રહે તો તેમા અંશતઃ દાણા બેસે અથવા દાણા વગરનો રોપો રહે છે. અને તેવા છોડમાં ધ્વજ પર્ણ ઉંચુ ચડેલુ અને આડું હોવાથી ધ્યાને ચડે છે.
આ રોગ સામે કોઈ જૈવિક નિયમન આજ દિવસ સુધી જાણી શકાયુ નથી. વાવણી વખતે મીઠાવાળા પાણીનો ઉપયોગ કરી શકાય અને હલકાં બીજ તંદુરસ્ત બીજથી જુદા પાડી શકાય.
જો ઉપલબ્ધ હોય તો જૈવિક સારવાર સાથે નિવારક પગલાં બંન્નેનો હંમેશા સંકલિત અભિગમ અપનાવો. ટ્રિફ્લેમિઝોલ, પ્રોપેક્ટોનાઝોલ, પ્રોકલોરઝ (એકલા અથવા થીરામની સાથે) ધરાવતા ફુગવાળા મિશ્રણમાં બીજ પાંચ કલાક પલાળેલા રાખવાનું ઉપયોગી જણાયુ છે. બીજની સોડિયમ હાઈપોક્લોરાઇટ (બ્લીચ) સાથેની માવજત પણ આ રોગની અસર ઘટાડવામાં અસરકારક છે. ઉપરનું મિશ્રણનો છંટકાવ અઠવાડિયામાં બે વખત તેના વિકાસના તબક્કામાં રોગ ઉપર કાબુ રાખવામાં મદદરૂપ થાય છે.
બકાના બિયારણમાંથી થતો ફુગનો રોગ છે. મોટ ભાગે આ ચેપી બીજ (એટલે કે બીજ ફુગના બીજકણથી ઢંકાઇ જાય છે) ના ઉપયોગથી થાય છે, તદઉપરાંત જ્યારે પેથોજન છોડના દ્રવ્યમાં અથવા જમીનમાં હોય ત્યારે પણ આ રોગ થાય છે. તે હવા અને પાણી, જે ફુગના કણોને એક છોડથી બીજા છોડમાં લઇ જાય તે દ્વારા ફેલાય છે. બકાના ખેતરના કાર્યો જેવા કે ચેપી છોડવાઓની લણણી ફુગના કણોને તંદુરસ્ત બીજમાં ફેલાવે છે અને ફૂગ ધરાવતા પાણીમાં બીજ પલાળી દે છે. ઉંચુ ઉષ્ણતામાન 30 થી 35 સેન્ટીગ્રેડ રોગની વૃદ્ધિને વેગ આપે છે.