Rhizoctonia solani
ફૂગ
પાણીના સ્તરની નજીકના સાંઠા (જ્યાં પાંદડાં જોડાયેલ છે તે જગ્યા) ઉપર જખમ નિર્માણ થવા તે રોગના પ્રારંભિક લક્ષણો છે. જખમ લંબગોળ, રાખોડી અથવા લીલા રંગના, 1-3 સે.મી. લાંબા અને પાણી શોષાવાથી નિર્માણ થતા જખમ જેવા દેખાય છે. આ જખમ અનિયમિત રીતે વિકાસ પામે છે અને ફરતે કથ્થઈ રંગની કિનારી સાથે રાખોડી અથવા સફેદ રંગના બને છે. જેમ જેમ રોગનો વિકાસ થાય છે, છોડના ઉપરના ભાગને ચેપ લાગે છે. આ ભાગ ઉપર, ઝડપથી વિકાસ પામતા જખમ જોવા મળે છે અને પાંદડા સંપૂર્ણપણે આછા રંગના બને છે. આના કારણે પાંદડાં અને સંપૂર્ણ છોડનો નાશ થાય છે. તેનાથી આગળ, છોડની સપાટી ઉપર ફુગજન્ય ફોલ્લીઓનું નિર્માણ થાય છે.
કમનસીબે, આ સમયે જૈવિક નિયંત્રણ તરીકે કોઈ પણ અસરકારક પદ્ધતિઓ ઉપલબ્ધ નથી.
જો ઉપલબ્ધ હોય તો હંમેશા જૈવિક સારવાર સાથે પ્રતિબંધક પગલાંનો સંકલિત અભિગમ અપનાવો. ચેપ અટકાવવા માટે, નીચેના ફુગનાશકનો ઉપયોગ કરો: હેક્સાકોનેઝોલ 5ઇસી (2 મિલી / લી) અથવા વેલીડેમાયસીન 3લી(2મિલી/લી) અથવા પ્રોપિકોનેઝોલ 25 ઇસી (1મિલી/લી) અથવા ટ્રાયફ્લોકસીસ્ટ્રોબીન + ટેબ્યુકોનેઝોલ (0.4ગ્રા/લી). 15 દિવસમાં બે વાર વારાફરતી છંટકાવ કરવો.
28 અને 32° સે વચ્ચેનું તાપમાન, નાઇટ્રોજનયુક્ત ખાતર નું વધુ પ્રમાણ અને સંબંધિત ભેજનું 85-100% વચ્ચેનું વધુ પ્રમાણ એ ચોખાના સાંઠામાં ફૂગના રોગ માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિ છે. ખાસ કરીને વરસાદી ઋતુમાં, ચેપ અને રોગના ફેલાવાનું જોખમ વધુ રહે છે. બંધ પ્રકારની ટોચ ભેજવાળી પરિસ્થિતિ અને સંપર્કની તરફેણ કરે છે. કેટલાંક વર્ષો સુધી ફૂગ નિષ્ક્રિય સ્ક્લેરોટિયમ (કાળા રંગના કડક દ્રવ્ય) તરીકે જમીનમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે. જયારે ખેતરમાં ભરપૂર પાણી આપવામાં આવે ત્યારે તે સપાટી પર તરે છે. જયારે તે ચોખાના છોડ સાથે સંપર્કમાં આવે છે, ત્યારે ફૂગ પર્ણદંડ માં પ્રવેશે છે, અને ચેપની પ્રક્રિયા શરૂ કરે છે.